Schenkelaars saxofoons

De Nederlandse muziekinstrumenten fabriek Schenkelaars werd in 1928 gesticht door Harrrie Schenkelaars.  Naast Kessels in Tilburg was het ooit de tweede muziekinstrumentenfabriek in grootte in Nederland. Over de herkomst en de kwaliteit van de Schenkelaars saxofoons bestaat veel onduidelijkheid. Op deze pagina verzamel ik de informatie die in her en der vind en doe ik een poging de serienummers te koppelen aan de herkomst.

Historie

Harrie begon met de verkoop van blaasinstrumenten van de Gebr. De Prins uit Antwerpen. Hij startte zijn eigen fabriek op 11 april 1928 nadat hij een oud-medewerker van de firma Mahillon uit Lier kon aantrekken. Ze openden een eigen werkplaats aan de Willemstraat in Eindhoven en verhuisden in 1934 naar de Bleekstraat. Aanvankelijk worden er trombones gebouwd, een instrument wat Harrie zelf ook speelde. Later werden er ook hoorns, trompetten, tuba’s, klarinetten en slagwerk gemaakt. In 1949 werden de zonen Gerard en Dulf en schoonzoon Joop Brekoo vennoten in de zaak. De naam van het bedrijf werd rond die tijd waarschijnlijk 'Schenkelaars Brekoo' .

De zaken gaan goed, met name door de export naar Amerika. De vestiging aan de Bleekstraat was in 1953 al te klein geworden. Daarom werd een nieuwe fabriek aan de Ruysdaelbaan in gebruik genomen. De saxofoons werden gemaakt in een vestiging in Veldhoven.

Oprichter Harrie Schenkelaars overleed op 27 febr. 1979. Het goed lopende bedrijf werd in 1983 verkocht aan een investeerder (Albregts) die het enkele jaren daarna doorverkocht aan een Amerikaans bedrijf. Het nieuwe management speelde het echter niet klaar de concurrentiestrijd te winnen. Vanwege verschil van inzichten trok ook Dulf Schenkelaars, die nog bij het bedrijf betrokken was, zich terug. In 1988 moest de muziekinstrumentenfabriek de vestiging in Eindhoven stoppen. Een deel van het bedrijf werd voortgezet in Best. Uiteindelijk ging het bedrijf failliet.  Muziekwinkel Music All In, kocht de failliete boedel op en startte de fabrikage van 'brass' onder de naam 'First Brass'. Maar ook zij stopten in de jaren 90 de productie. De machines kwamen in handen van de firma Adams in Thorn.

Saxofoons

Eigen productie

Saxofoons werden door Schenkelaars gemaakt vanaf eind jaren 40. Voor die tijd werden er wel Schenkelaars gemaakt door Keilwerth die dan voorzien werden van het Schenkelaars logo. De eerste saxen waren puur handwerk. Zwaar in gewicht en geluid, maar uitstekend voor het stabiele harmonie en fanfare werk. Meestal waren deze saxen geheel vernikkeld. Deze saxen, met name de tenor, hadden een redelijk korte nek. Daardoor kon je het instrument bij het marcheren dicht bij je lichaam houden. Er werden ook series instrument voor het leger gemaakt. De modellen werden voorzien van een embleem van het leger (Je Maintaindrai). Het zijn vaak hoge stemming saxofoons.

Kenmerken zijn:

• vernikkelde saxofoon
• draadvormige kleppenbeschermers
• stemmechaniek op de nek
• linkerpink plateau lijkt op dat van Conn
• B en Bes aan linkerzijde van de beker

De concord lijn

In de jaren 50 nam Schenkelaars een Josef Keilwerth in dienst (broer van Julius, Max en Richard). Die zorgde ervoor dat de kwaliteit van de saxofoons flink vooruitging. Er werden alt en tenor saxofoons gebouwd die waren gebaseerd op de modellen van Julius Keilwerth. Sopraansaxofoons en baritonsaxofoons werden vanaf de 50-er jaren ingekocht bij Julius Keilwerth van een eigen grafure voorzien (stencils).  Schenkelaars produceerde vanaf de vijftiger jaren tot in de zeventiger jaren de z.g. Concord saxofoon. VDe saxen waren gebaseerd op een door Keilwerth gemaakte body die door Schenkelaars werd voorzien van eigen applicatuur. In alle jaren is er aan de applicatuur wel iets veranderd maar de boring is altijd hetzelfde gebleven. De Concord is onder verschillende namen op de markt gebracht, zoals de Goldtone, Concord Artist, American Diplomat, Montclair, Chris Kratt.
Vanaf eind jaren 60 kon Schenkelaars de vraag niet meer aan en werden saxofoons ingekocht bij Julius Keilwerth, Arta Gubab, Dörfler & Jörka Orsu en Yanagisawa. Ook deze werden van een eigen grafure voorzien (stencils). 

Kenmerken zijn:

• Keilwerth/Kohlert achtige linkerpinkplateau met 5 rollers
• Een tijd lang gerolde toongaten
• B en B klep aan de rechterzijde
• Machinaal Schenkelaars logo op de body
• dichte kleppenbeschermers met vilten stootbumpers
• dubbelserienummer (1x 3 en 1 x 4 cijfers)

Vooral in het begin werden complete saxofoons bij Keilwerth besteld. Daar deden ze in de werkplaats in Eindhoven nog hooguit een afstelbeurt aan. Dit waren de beste Schenkelaars. Het ging met namen stencils van Keilwerth series III en tonekings IV. De verbinding tussen beker en body was dan de standaard Keilwerth verbinding (een rechte stang) (details van foto's van saxontheweb- Milandro). Deze saxofoons worden beschouwd als de beste van Schenkelaars.

Het ontwerp van de Concord lijn is waarschijnlijk gebaseerd op de Keilwerth series III saxofoon uit de jaren 30 en 40. De Concords zijn waarschijnlijk eerst door Schenkelaars zelf gemaakt op basis van Keilwerth bodies en voorzien van eigen applicatuur. Kenmerkend voor de Schenkelaars variant zijn linkerpink plateaus met 5 rollers, de cirkelvormige verbinding tussen beker en body met aan eenzijde een bevestiging via een post en de vorm van het rechterpink plateau (eigen foto's).

Eind jaren 60 kwamen er nieuwe ingenieurs van Philips bij Schenkelaars met nieuwe ideeen. Keilwerth was het daar niet mee eens. Hij zocht daarom een andere betrekking en verliet het bedrijf Schenkelaars. Dat deed aanvankelijk de kwaliteit niet goed. Toen Schenkelaars besloot stencils door Yanagisawa te laten maken met daarop de naam Schenkelaars ging het met de kwaliteit weer een stuk beter (Nog uit te zoeken: hoe herken je een Schenkelaars by Yanagisawa?).

Later (niet precies bekend wanneer, mogelijk in de jaren 80) werden bodies besteld in Roemenie en Italie. Door de import van steeds goedkoper materiaal nam de kwaliteit af en daarmee ging ook de reputatie van het merk onderuit. Deze bodies lijken sterk op de andere Concord maar zijn te herkennen aan een L vormige verbinding tussen body en beker.

Stencils

Tot in de jaren 80 onderhield het bedrijf banden met Keilwerth. Er zijn regelmatig grote series met de naam Schenkelaars door Keilwerth gemaakt, vooral als de series te groot waren voor de betrekkelijk kleine jaarproductie van Schenkelaars (400 tot 500 stuks). Schenkelaars maakte overigens nooit eigen baritons. Die zijn vrijwel altijd direct bij Keilwerth ingekocht. Mogelijk konden die series ook worden gemaakt met de typische Schenkelaars applicatuur die best opvallend was.

Kenmerken:

• dichte kleppenbeschermers met tweepunts bevestiging op de body
• verstelbare kunststof duimsteun
• rechte koppeling tussen beker en body
• mechanisch gegrafeerde naam Schenkelaars op de body
• later ook een cirkel met een S met M in het logo
• serie(volg)nummer met 5 cijfers

De recenties van deze lijn zijn positief: http://www.shwoodwind.co.uk/Reviews/Saxes/Tenor/schenkelaars_tenor.htm 

Voorbeeld is deze sopraan saxofoon model 480:

Vragen met betrekking tot de saxofoons

De volgende zaken moeten nog opgehelderd worden over de geschiedenis van de Schenkelaars saxofoons:

1. Wanneer werd het logo met de dirigeerstok geintroduceerd en tot wanneer gebruikt?
   1. 
   2. Dit komt in ieder geval vanaf de jaren 50 voor.
   3. Volgens een werknemer in 1967 al niet meer gangbaar
   4. Wel aangetroffen op een Keilwerth Toneking IV stencil met serienummer 55XXX 
2. Vanaf wanneer werd het logo met S/M gebruikt?
   1. 
3. Valt die periode samen met de machinaal aangebrachte naam?
   1. 
4. Is S/B ook gebruikt op saxofoons en wanneer?
   1. 
   2. Dit logo is aangetroffen op een dwarsfluit.
5. Wanneer is overgeschakeld op een 5 cijferig serienummer
6. Is het 5 cijferig serienummer gestart op 10.000? 
   1. Laagste tot nu toe bekend is 41480
7. Is het 5 cijferig serienummer wel die van Schenkelaars zelf of van de leverancier?
8. Hoe zijn de Julius Keilwerth stencils te herkennen en in welke jaren zijn die gebruikt en met welke serienummers, en welk logo?
   1. in de jaren 60 gebruikte Keilwerth een rechte staafvormige brug tussen body en beker
   2. 
   3. Later werd dat een cirkelvormige, of is dat Yanagisawa of Dörfler & J:orka
   4. 
9. Hoe zijn de Yanagisawa stencils te herkennen en in welke jaren zijn die gebruikt en met welke serienummer, en welk logo?
10. Hoe zijn Arta Guban stencils te herkennen en in welke jaren zijn die gebruikt en met welke serienummer, en welk logo?
    • De Arta Guban saxofoon hebben een Y vormige brug tussen body en beker. Dus Schenkelaars met de brug komen zeer waarschijnlijk uit Roemenie.

1. Hoe zijn Dörfler & Jörka stencils te herkennen en in welke jaren zijn die gebruikt en met welke serienummer, en welk logo?
2. Hoe zijn Orsi stencils te herkennen en in welke jaren zijn die gebruikt en met welke serienummer, en welk logo?

• De Orsi saxofoons hebben vaak een eenvoudge rechte brug tussen body en beker

1. Werd het Concord model inderdaad tot 1977 gevoerd?
2. Wat zijn de verschillen en overeenkomsten met de saxofoons uit de jaren 80.
   1. De verstelbare kunststof duimsteun werd geintrodoceerd
   2. 
   3. Het machinaal aangebrachte logo
   4. Een symmetrisch linkerpink plateau
   5. 
3. De sopranen van Schenkelaars hebben in tegenstelling tot die van Julius Keilwerth al heel vroeg geen inline linker palm keys meer. Zijn het wel Keilwerth stencils? 

De modellen met het dirigeerstokje zijn de oudste modellen. De modellen met de verstelbare kunststof duimsteun dat zijn nieuwere.  

Onderstaande tabel is nog in te vullen.......